กระบวนการขึ้นรูปพลาสติกนั้นมีความหลากหลายมาก ขึ้นอยู่กับวิธีการและชนิดของผลิตภัณฑ์พลาสติก ซึ่งสามารถแบ่งตามชนิดของผลิตภัณฑ์พลาสติก ดังนี้
- Blow Molding
เป็นการเป่าขึ้นรูปขวดพลาสติกจากวัตถุดิบเม็ดพลาสติกชนิด HDPE เป็นส่วนใหญ่ หรือ PP, PE เป็นต้น โดยนำเม็ดพลาสติกมาหลอมใน Extruder ใช้ความร้อนจากแผ่นความร้อนไฟฟ้า จากนั้นสกรูจะทำการอัดพลาสติกเหลว จากหลักการขับเคลื่อนสกรูและการเปิด-ปิดแม่พิมพ์ (Mold) ด้วยระบบ Hydraulics ส่งผ่าน Die Head ออกมาเป็นลักษณะทรงกระบอก (Parison) จากนั้น Mold จะเคลื่อนตัวมาประกบแล้วเป่าลมโดยใช้อากาศอัด เพื่อให้เนื้อพลาสติกขยายจนเต็มแม่พิมพ์ (Mold) เมื่อเต็ม Mold แล้วจะมีน้ำเย็นจากเครื่องทำน้ำเย็น (Chiller) ไหลมาหล่อเย็นชิ้นงานให้แข็งตัวคงรูปตามแม่พิมพ์ที่ต้องการ
รูปที่ 1 ขึ้นตอนการขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติกด้วยวิธี Blow Molding
ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการขึ้นรูปด้วย Blow Molding ได้แก่ ขวดบรรจุภัณฑ์ประเภท ขวดน้ำมันเครื่อง แกลลอนน้ำมัน ขวดแชมพู ขวดนมเปรี้ยว ขวดน้ำหมึก เป็นต้น
- Injection Molding
เป็นการขึ้นรูปแบบฉีด จะเริ่มจากวัตถุดิบจำพวกผงหรือเม็ดพลาสติกลงในฮอปเปอร์ จากนั้นจะถูกเกลียวหนอนหมุนส่งไปยังด้านหน้าของกระบอกสูบ ซึ่งมีแผ่นความร้อนไฟฟ้าทำให้พลาสติกหลอมเหลว หลังจากนั้นจะเคลื่อนเกลียวหนอนให้ดันพลาสติกผ่านหัวฉีดเข้าไปยังแม่พิมพ์ซึ่งยังเปิดอยู่ แม่พิมพ์จะมีการหล่อเย็นด้วยน้ำเย็นที่ผลิตจากเครื่องทำน้ำเย็น (Chiller) เพื่อทำให้ชิ้นงานเย็นและแข็งตัว สามารถถอดออกจากแม่พิมพ์ได้ในระยะสั้นจากนั้นจึงจะนำชิ้นงานไปตกแต่งต่อไป ดังรูปที่ 2
รูปที่ 2 เครื่องฉีดพลาสติก
ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการขึ้นรูปด้วย Injection Molding ได้แก่ อุปกรณ์ชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์, ชิ้นส่วนรถยนต์, เครื่องใช้ไฟฟ้า, ของใช้ในครัวเรือน, ของเล่นเด็ก เป็นต้น
- Compression Molding
เป็นการขึ้นรูปโดยการนำพลาสติกที่แข็งตัวมาอัดในแม่พิมพ์ภายใต้ความดันและอุณหภูมิที่เหมาะสม ซึ่งวัตถุดิบส่วนใหญ่ที่ใช้ในกระบวนการนี้ คือ ผงเมลามีน ขั้นตอนการผลิตเริ่มจากนำผลพลาสติกมาชั่งให้ได้น้ำหนักตามที่ต้องการ จากนั้นจึงนำไปอบไล่ความชื้นและเป็นการอุ่นวัตถุดิบก่อนเข้าแม่พิมพ์ จากนั้นให้นำไปใส่แม่พิมพ์ พอเริ่มอัดให้พลาสติกแพร่ตัวไปตามช่องว่างของแม่พิมพ์จะเริ่มชะลอลง เพื่อให้พลาสติกได้รับความร้อนจากแม่พิมพ์ทั่วถึงยิ่งขึ้น เมื่อถึงตำแหน่งสุดท้ายจะถึงช่วงเวลาแข็งตัวของพลาสติกโดยไม่ต้องหล่อเย็น จากนั้นจึงเปิดแม่พิมพ์เพื่อนำชิ้นงานออกมาได้
รูปที่ 3 การขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติกด้วยวิธี Compression Molding
ผลิตภัณฑ์ที่ได้รับจากการขึ้นรูปด้วย Compression Molding ได้แก่ ผลิตภัณฑ์ที่ทำจากเมลามีน เช่น จาน, ชาม, ถ้วย, ช้อน, เครื่องใช้ในครัวเรือน, ที่เขี่ยบุหรี่ เป็นต้น
- Extrusion
เป็นกระบวนการขึ้นรูปสำหรับ เครื่องอัดรีดพลาสติก หรือ เครื่องรีดพลาสติก โดยเม็ดพลาสติกจะเข้าสู่เครื่องทาง Hopper จากนั้นจะถูกหลอมภายในเครื่องอัดรีด (Extruder) โดยอาศัยทั้งความร้อน แรงเฉือน และความดัน พลาสติกหลอมจะถูกดันออกสู่แม่พิมพ์ (Mold) ที่บริเวณปลายเปิด (Die) เพื่อขึ้นรูปตามต้องการ พลาสติกหลอมที่ออกจาหน้า Die เรียกว่า Extrudate ในบางกระบวนการจะมีการให้ความเย็น (Cooling) หลังจากพลาสติกออกจากหน้า Die แล้วเพื่อให้คงรูปตามที่ต้องการ
รูปที่ 4 เครื่องอัดรีดแบบสกรูเดี่ยว
ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการขึ้นรูปด้วย Extrusion ได้แก่ ถุงพลาสติก, แผ่นฟิล์มบาง, เสื่อน้ำมัน, ท่อ PVC, ท่อน้ำ, กระสอบพลาสติก เป็นต้น